Skip to content
Home » สถานการณ์ปัจจุบันของโรคไข้หวัดนกทั่วโลก

สถานการณ์ปัจจุบันของโรคไข้หวัดนกทั่วโลก

  • by

ผู้ช่วยศาสตราจารย์ น.สพ.ดร.วิษณุ วรรณแสวง

โรคไข้หวัดนกรอบปัจจุบันที่พบในเอเชีย และยุโรป พบเชื้อกลายพันธุ์จำนวนมาก องค์กรสุขภาพสัตว์โลก เตือนความเสี่ยงที่โรคมีโอกาสแพร่กระจายสู่มนุษย์ได้สูงมาก  การระบาดของโรคไข้หวัดนกชนิดความรุนแรงสูงอย่างหนัก ได้สร้างความกังวลอย่างมาก เนื่องจาก สัตว์ปีกจำนวนหลายสิบล้านตัวได้ตายลง และถูกทำลาย มีการจำกัดการค้าขาย และกำลังทำลายตลาดสัตว์ปีก ผู้อำนวยการองค์กรสุขภาพสัตว์โลก ดร.โมนิก เอลัว แสดงความวิตกกังวลต่อสถานการณ์ที่ยากลำบาก และมีความเสี่ยงมากขึ้นทุกทีเนื่องจากการอุบัติใหม่ของเชื้อแวเรียนต์ หรือเชื้อกลายพันธุ์ของไวรัสไข้หวัดนกเพิ่มมากขึ้นทุกขณะ จนยากที่จะติดตามควบคุมไว้ได้แล้ว ความเสี่ยงที่เกิดขึ้นเป็นผลมาจากการกลายพันธุ์ หรือการผสมกับเชื้อไวรัสไข้หวัดใหญ่ในมนุษย์ จนสามารถแพร่กระจายระหว่างมนุษย์ หากเกิดขึ้นแล้วก็จะเป็นมิติใหม่ของการแพร่กระจายโรคต่อไปได้ โรคไข้หวัดนกชนิดความรุนแรงสูงหลากหลายสับไทป์มีรายงานมากกว่า ๔๐ ประเทศตลอด ๖ เดือนที่ผ่านมา รายงานต่อองค์การโรคระบาดสัตว์โลกในเดือนพฤศจิกายน และก่อนหน้านี้ยังมี ๑๕ ประเทศที่มีการรายงานการระบาดของโรคไข้หวัดนกในฟาร์มสัตว์ปีกในช่วงเดือนตุลาคมจนถึงปลายเดือนพฤศจิกายน ส่วนใหญ่เป็นสับไทป์เอช ๕ เอ็น ๑ 

ประเทศอิตาลีเกิดโรคระบาดหนักที่สุดในยุโรปเกิดการระบาดไปแล้ว ๒๘๕ ครั้ง และทำลายสัตว์ปีกเกือบ ๔ ล้านตัว นอกจากนั้น ยังมีสหราชอาณาจักร ที่พบการระบาดโรคไข้หวัดนกหนักที่สุด รวมถึง โปแลนด์ เนเธอร์แลนด์ และรัสเซีย หลายปีที่ผ่านมา เชื้อไวรัสไข้หวัดนกชนิดความรุนแรงสูงหลายสับไทป์ หมุนเวียนในประชากรสัตว์ปีกหลายชนิด เป็นพื้นที่กว้างขวางมาก โดยเฉพาะในปี พ.ศ. ๒๕๖๔ ที่ผ่านมา มีความหลากหลายทางพันธุกรรมของสับไทป์เชื้อไวรัสที่พบในสัตว์ปีก กลายเป็นความเสี่ยงทางระบาดวิทยาของโรค ในเวลานี้มีการหมุนเวียนของเชื้อไวรัสหลายสัปไทป์มากตั้งแต่เอช ๕ เอ็น ๑ เอช ๕ เอ็น ๓ เอช ๕ เอ็น ๔ เอช ๕ เอ็น ๕ เอช ๕ เอ็น ๖ หรือเอช ๕ เอ็น ๘ ที่หมุนเวียนในสัตว์ปีกทั้งในฟาร์ม และตามธรรมชาติทั่วโลก โดยรวมแล้ว ที่ผ่านมามีผู้ติดเชื้อเอช ๕ เอ็น ๑ ราว ๘๕๐ ราย ครึ่งหนึ่งเสียชีวิต อย่างไรก็ตาม ประเทศส่วนใหญ่มีประสบการณ์ในการควบคุมการระบาด และการแพร่กระจายสู่มนุษย์จะมีโอกาสน้อยลง และเป็นผลมาจากการสัมผัสใกล้ชิดเท่านั้น

ภาพที่ ๑ องค์การสุขภาพสัตว์โลกรายงานจำนวนสับไทป์ของเชื้อไวรัสไข้หวัดนกชนิดความรุนแรงสูงที่หมุนเวียนในประชากรนกหลายสายพันธุ์ และระบาดเป็นพื้นที่กว้างขวาง (แหล่งภาพ Pixabay)

สถาบันสุขภาพสัตว์เยอรมัน ยังไม่เห็นลางว่าการระบาดของโรคไข้หวัดนกจะสิ้นสุดลง และเตือนว่าอาจเพิ่มขึ้นอีกในช่วงปลายฤดูหนาวนี้ กว่าจะไปถึงฤดูใบไม้ผลิก็ยังอีกยาวนาน ถึงเวลานี้มีรายงานใหม่ทุกวันทั้งในนกป่า หรือฟาร์ม การกระจายโรคเป็นพื้นที่กว้างขวางมาก โรคไข้หวัดนกระบาดในยุโรป ๖๗๕ ครั้งแล้ว นับตั้งแต่เดือนตุลาคมเป็นต้นมา เชื้อไวรัสถูกตรวจพบรวมแล้ว ๖๗๕ ครั้งในนกป่า และมีรายงานการระบาด ๕๓๔ ครั้งในฟาร์มเลี้ยงสัตว์ทั้งสัตว์ปีกหลังบ้าน และเลี้ยงเชิงพาณิชย์ นอกจากนั้น ยังตรวจพบในสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมในอีกหลายประเทศ ทั้งในสุนัขจิ้งจอกในเนเธอร์แลนด์ และฟินแลนด์ ในแมวน้ำ เยอรมัน และสวีเดน และนากในฟินแลนด์ 

องค์กรสัตว์ปีกในเนเธอร์แลนด์ หรือเอวิเนด เตือนว่า สถานการณ์ในยุโรปยังคงตึงเครียดมาก เมื่อไม่กี่วันที่ผ่านมา การระบาดยังพบในฟาร์มไก่ไข่ขนาดใหญ่ในเมืองเวอร์เนอ ประเทศเบลเยียม และฟาร์มไก่งวง การระบาดของโรคไข้หวัดนกมีรายงานในฟาร์มสัตว์ปีกหลังบ้านในเยอรมัน จำนวนสัตว์ติดเชื้อยังคงเพิ่มขึ้นในสหราชอาณาจักรเป็น ๕๗ ครั้งจากรายงานล่าสุดยังมีอีก ๒ ครั้งในวันที่ ๒๘ ธันวาคมที่ผ่านมา นอกจากนั้น โปรตูเกส และสโลเวเนีย ยังมีรายงานเพิ่มเติมต่อองค์การสุขภาพสัตว์โลก โรคไข้หวัดนกยังระบาดต่อไปอย่างกว้างขวาง และไม่เป็นไปตามฤดูกาลอย่างที่คาดหวัง ดังนั้น ควรหาวิธีการแก้ไขปัญหามากกว่าการพึ่งพามาตรการทำลายสัตว์ปีกเมื่อพบโรค ตามข้อเสนอของ หัวหน้าหน่วยสัตว์ปีกขององค์กรเกษตรกรรม และพืชสวน หรือแอลทีโอ ประเทศเนเธอร์แลนด์ เสนอต่อนักวิจัยเยอรมันให้ทำวัคซีน

            ขณะที่ สถาบันวิจัยด้านสวัสดิภาพสัตว์แห่งรัฐ ประเทศเยอรมัน แสดงความว่า ยุโรปไม่เคยประสบกับปัญหาโรคไข้หวัดนกร้ายแรงเช่นนี้มาก่อน ก่อนหน้านี้ เชื้อไวรัสพบในประเทศที่มีแหล่งน้ำหลายแห่ง เช่น เนเธอร์แลนด์ และจะเกิดการระบาดช่วงฤดูอพยพของนกในหลายเดือนที่ผ่านมา แต่ปัจจุบันพบเชื้อไวรัสในพื้นที่ที่มีแหล่งน้ำน้อยตลอดทั้งปี เช่น เชื้อไวรัสถูกตรวจพบในรังนกที่มีลูกนกอาศัยอยู่เมื่อฤดูใบไม้ผลิตที่ผ่านมา     บริษัทผู้ผลิตวัคซีนขนาดใหญ่สามารถผลิตวัคซีนป้องกันไวรัสได้ แต่ไม่ใช่ทุกประเทศจะยอมรับกลยุทธ์การควบคุมโรคด้วยวัคซีน เนื่องจาก เป็นห่วงต่อความปลอดภัยของเนื้อ และไข่จากสัตว์ที่ให้วัคซีน เชื้อไวรัสระบาดอย่างรวดเร็วมาก จำนวนประเทศเพิ่มขึ้นเพิ่มขึ้นตลอดเวลา เนื้อสัตว์ปีกที่ให้วัคซีนปลอดภัยต่อการบริโภค ในอนาคตอันใกล้ก็จะมีการทดลองใช้วัคซีนในเนเธอร์แลนด์ เบลเยียม และฝรั่งเศสแล้ว

ภาพที่ ๒ โรคไข้หวัดนกระบาดอย่างกว้างขวาง และไม่เป็นไปตามฤดูกาลอย่างที่คาดไว้แล้ว ควรพิจารณามาตรการควบคุมโรคอื่นๆนอกจากการทำลายสัตว์ป่วยอย่างเดียว (แหล่งภาพ Koos Groenewold)

ผู้ติดเชื้อรายแรกของสหราชอาณาจักรเป็นชายอายุ ๗๙ ปี เป็นเชื้อไวรัสไข้หวัดนกสับไทป์เอช ๕ เอ็น ๑ ขณะนี้ สัตวแพทย์ได้ทำลายเป็ดมัสโควีจำนวน ๑๖๐ ตัวในฟาร์ม รวมถึง บางส่วนที่อาศัยในบ้านของผู้ติดเชื้อในทางตะวันตกเฉียงใต้ของอังกฤษ เจ้าหน้าที่รัฐกล่าวว่า ยังไม่มีหลักฐานการติดต่อสู่คนอื่นๆ ภายหลังการสอบสวนโรคผู้ใกล้ชนิด ผู้ติดเชื้อไม่ถึงกับต้องเข้ารักษาตัวในโรงพยาบาล แค่แยกตัวเองเท่านั้น การระบาดของโรคไข้หวัดนกสับไทป์เอช ๕ เอ็น ๑ เป็นวิกฤติโรคไข้หวัดนกที่ใหญ่ที่สุดในเกาะอังกฤษ ทำลายสัตว์ปีกเกือบ ๒ ล้านตัวในช่วงฤดูใบไม้ผลิ และฤดูหนาวนี้

ศาสตราจารย์ ไมค์ ทิลเดสลีย์ ผู้เชี่ยวชาญด้านแบบจำลองโรคระบาดที่มหาวิทยาลัยวอร์ริก แสดงความเห็นถึงสถานการณ์การระบาดของโรคไข้หวัดนก สับไทป์เอช ๕ เอ็น ๑ จำนวน ๖๐ ถึง ๖๕ ครั้งทั่ว
สหราชอาณาจักร แต่การติดเชื้อในมนุษย์พบได้ยากมากมาก โดยทั่วไปจะเกิดขึ้นกับผู้เลี้ยงสัตว์ในฟาร์ม หรือก่อนหน้านี้มีจำนวนผู้ติดเชื้อจำนวนมากในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ และมีแนวโน้มจะเกิดขึ้นต่อไปในผู้ค้าขายในตลาดค้าสัตว์ปีกที่ทำงานใกล้ชิดกับสัตว์ปีก นั่นจึงจะเป็นโอกาสที่เกิดขึ้นได้ สำหรับผู้เลี้ยงสัตว์ปีกที่ต้องใกล้ชิดกับสัตว์ โดยทั่วไป ไม่ค่อยพบการแพร่กระจายเชื้อจากคนสู่คน และยังไม่มีหลักฐานทางวิทยาศาสตร์ ขณะนี้ยังไม่มีความเสี่ยงด้านสาธารณสุข     ผู้ป่วยรายนี้ตรวจพบตั้งแต่ระยะแรก การใช้ยาต้านไวรัสจึงสามารถช่วยผู้ป่วยได้เป็นอย่างดี อาการคล้ายกับการติดเชื้อโคโรนาไวรัสมีอาการไอ และไข้

            หน่วยงานคุ้มครองสุขภาพสัตว์แห่งสหราชอาณาจักรเน้นย้ำว่า การแพร่กระจายของโรคจากสัตว์ปีกสู่มนุษย์เกิดขึ้นได้ยากมาก และปรากฏเพียงไม่กี่ครั้งในสหราชอาณาจักร การติดเชื้อในมนุษย์เป็นผลมาจากการอยู่ใกล้ชิดกันอย่างมาก และสม่ำเสมอ โดยมีจำนวนสัตว์ปีกที่ติดเชื้อจำนวนมาก ที่เลี้ยงภายใน และรอบบ้านเป็นเวลานาน ผู้ที่ใกล้ชิดกับผู้ป่วย รวมถึง ผู้ที่เข้ามาเยี่ยมฟาร์มของผู้ป่วย ถูกสอบสวนโรค และไม่มีหลักฐานการแพร่กระจายของโรคต่อไปแต่อย่างใด ความเสี่ยงต่อการระบาดต่อไปของโรคไข้หวัดนกยังคงต่ำมาก อย่างไรก็ตาม แนะนำให้ประชาชนหลีกเลี่ยงการสัมผัสสัตว์ปีกที่ป่วย หรือตาย  

ภาพที่ ๓ ผู้เชี่ยวชาญด้านเป็ดที่เกษียณอายุไปแล้ว ติดเชื้อโรคไข้หวัดนกเอช ๕ เอ็น ๑ ในสหราชอาณาจักรที่มีเป็ดมัสโควีจำนวน ๑๖๐ ตัวในฟาร์ม โดยเลี้ยงไว้ภายในบ้านตัวเองด้วย (แหล่งภาพ Elstef)

การขาดแคลนไข่ไก่หลายล้านฟองเป็นผลมาจากการระบาดของโรคไข้หวัดนกสับไทป์เอช ๕ เอ็น ๑ ในอิสราเอล การบริโภคเฉลี่ยต่อเดือนราว ๒๐๐ ล้านฟอง ปัจจุบันขาดแคลนไข่ไก่ ๑๔ ล้านฟองจากโรคไข้หวัดนก การบรรเทาปัญหาจำเป็นต้องนำเข้าไข่ไก่ปลอดภาษีราว ๗๐ ถึง ๑๐๐ ล้านฟอง 

โรคไข้หวัดนกทำให้ได้แพร่ระบาดในสัตว์ปีกป่าอย่างที่ไม่เคยปรากฏมาก่อน นกกระเรียนอพยพมกกว่า ๕,๒๐๐ ตัวในอิสราเอลตายลงด้วยโรคนี้ เป็นความเสียหายต่อสัตว์ป่าของประเทศครั้งที่เลวร้ายที่สุดครั้งหนึ่งในประวัติศาสตร์จากการให้ข่าวของรัฐมนตรีสิ่งแวดล้อม ทามาร์ แซนด์เบิร์ก   นักวิทยาศาสตร์อาวุโสที่อุทยาน และธรรมชาติอิสราเอล ยูริ นาเวห์ แสดงความเห็นถึงโรคไข้หวัดนกที่ระบาดในอิสราเอลทุกปี แต่ปีนี้เกิดขึ้นหนักกว่าที่เคยเป็นมา นกกระเรียน ๕,๒๐๐ ตัวตายอย่างผิดปรกติ การระบาดได้แพร่กระจายไปยังพื้นที่รักษาพันธุ์สัตว์ป่าฮูลาทางตอนเหนือของประเทศ โดยเทือกเขาฮูลา เป็นส่วนหนึ่งของเส้นทางอพยพประจำปีของนกกระเรียนกว่า ๕ แสนตัว สื่อไทมส์ของอิสราเอลรายงานว่า นกกระเรียนราวแสนตัวจะอพยพเข้ามาในเทือกเขาฮูลาทุกปี โดยมีบางส่วนกว่า ๔ หมื่นตัวที่ยังคงอาศัยอยู่ในอิสราเอลจนกระทั่งต้นเดือนมีนาคม เมื่อไปร่วมกับนกที่อพยพมาจากแอฟริกาเพื่อบินไปทางเหนือของยุโรป และเอเชีย เพื่อวางไข่  สำนักงานอุทยาน และธรรมชาติแห่งประเทศอิราเอล เชื่อว่า หนึ่งในห้าของนกกระเรียนป่าที่อาศัย หรืออพยพผ่านอิสราเอลมาจะติดโรคไข้หวัดนก และคาดว่าจำเป็นต้องเตรียมการกำจัดซากสัตว์ปีกกว่า ๒๕ ถึง ๓๐ ล้านตัน

ภาพที่ ๔ การขาดแคลนไข่ไก่หลายล้านฟองในอิสราเอลเป็นปัญหาใหม่ (แหล่งภาพ Morgane Perraud)

ในช่วงเดือนที่ผ่านมา มีรายงานการพบโรคไข้หวัดนกชนิดความรุนแรงสูงในฟาร์มสัตว์ปีกมีรายงานในเบนิน กานา ไนเจอร์ ไนจีเรีย และโทโก ขณะที่ ในแอฟริการใต้ยังมีรายงานการระบาดต่อไปยืนยันในฝูงสัตว์ปีกหลังบ้าน สามตำบลในตอนกลางของประเทศไนจีเรีย สัตว์ปีกมากกว่า ๑๐๐,๐๐๐ ตัว ติดเชื้อไวรัสก่อโรคไข้หวัดนกชนิดความรุนแรงสูง และยังมีสัตว์ปีกอีกกว่า ๑๐๘,๐๐๐ ตัวที่มีความเสี่ยงต่อการติดเชื้อต่อไป ขณะนี้ ฟาร์มสี่แห่งได้ทำลายสัตว์ปีกแล้ว การปรากฏของเชื้อไวรัสได้รับการยืนยันแล้วโดยสถาบันวิจัยด้านสัตวแพทย์แห่งชาติ  

ภาพที่ ๕ ห้าประเทศในแอฟริกาตะวันตกประสบปัญหาโรคไข้หวัดนก (แหล่งภาพ mashi_naz | Bigstock)

ขณะเดียวกัน หน่วยงานด้านสุขภาพสัตว์ของรัฐแอฟริกาใต้ได้รายงานการระบาดของโรคไข้หวัดนกชนิดความรุนแรงสูงแล้ว ๓๗ ครั้งในฟาร์มสัตว์ปีก อ้างอิงตามรายงานต่อองค์การสุขภาพสัตว์โลก ทั้งหมดเกี่ยวข้องกับเชื้อไวรัสก่อโรคไข้หวัดนกชนิดความรุนแรงสูง สับไทป์เอช ๕ เอ็น ๑ ในช่วงระหว่างวันที่ ๑๖ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๖๔ ถึง ๑๑ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๕ ช่วงเวลาดังกล่าว ยังพบเชื้อไวรัสได้ใน ๒๖ ฟาร์ม สัตว์ปีกหลังบ้านอีก ๑๐ ฝูง และตลาดค้าสัตว์ปีกมีชีวิตหนึ่งแหล่งใน ๑๑ รัฐ ชนิดของสัตว์ปีกส่วนใหญ่เป็นฟาร์มไก่ไข่ ฝูงที่ขนาดใหญ่ที่สุดมี ๑๑,๐๐๐ ตัว ส่วนฝูงที่ไม่ได้เลี้ยงเชิงพาณิชย์ไม่เกิน ๕๐๐ ตัว และแม่ไก่ไข่จำนวน ๒,๘๐๐ ตัวได้รับผลกระทบโดยตรงจากการระบาดที่ตลาด

ในประเทศไนจีเรีย คลื่นการระบาดของโรคไข้หวัดนกชนิดความรุนแรงสูงเริ่มขึ้นในเดือนธันวาคม พ.ศ. ๒๕๖๓ อ้างอิงตามรายงานขององค์การสุขภาพสัตว์โลก จำนวนครั้งของการระบาดในปัจจุบันเป็น ๑๓๖ ครั้ง โดยมีสัตว์ปีก ๑.๓๑ ล้านตัวที่ได้รับผลกระทบโดยตรงจากการตาย หรือการทำลายเพื่อหยุดการแพร่ระบาดของโรค ไนจีเรียประกอบด้วย ๓๖ รัฐ ขณะนี้เกิดโรคระบาดไปแล้ว ๑๙ รัฐ ในช่วงสิบสามเดือนที่ผ่านมา

ล่าสุดกรมปศุสัตว์ได้แจ้งเตือนโรคไข้หวัดนกที่มีการระบาดในจีนหลังจากพบผู้ติดเชื้อ ๕ ราย เสียชีวิต ๒ รายเมื่อปีที่แล้ว โดยได้กำชับให้เจ้าหน้าที่ในพื้นที่เข้าตรวจเยี่ยมเกษตรกรผู้เลี้ยงสัตว์ปีกอย่างใกล้ชิด เฝ้าระวังโรคสัตว์ตามแนวชายแดนอย่างเข้มงวด สุ่มเก็บตัวอย่างสัตว์ปีกในพื้นที่เสี่ยง เช่น พื้นที่ตามแนวชายแดน พื้นที่นกอพยพ พื้นที่นกวางไข่ พื้นที่มีการเลี้ยงสัตว์ปีกหนาแน่น เข้มงวดการเคลื่อนย้ายสัตว์ และซากสัตว์ปีกภายในประเทศ ชะลอการนำเข้าสัตว์และซากสัตว์ปีกจากประเทศที่เกิดโรคไข้หวัดนก รวมถึง สัตว์ปีกเลี้ยงในระบบฟาร์มเข้มงวดความปลอดภัยทางชีวภาพขั้นสูงสุด เช่น การทำความสะอาดและฆ่าเชื้อโรคภายในโรงเรือน และโดยรอบ สัปดาห์ละ ๑ ครั้ง สัตวแพทย์ควบคุมฟาร์มเข้มงวดเรื่องระบบความปลอดภัยภายในฟาร์ม ควบคุมการเข้า-ออกฟาร์ม นอกจากนั้น ยังได้มีประกาศกรมปศุสัตว์ในราชกิจจานุเบกษาพร้อมกัน ๓ ฉบับ เรื่อง ชะลอการนำเข้าหรือนำผ่านราชอาณาจักรซึ่งสัตว์ปีกหรือซากสัตว์ปีกจากสาธารณรัฐแอฟริกาใต้ สาธารณรัฐอินโดนีเซีย และสาธารณรัฐสังคมนิยมเวียดนาม ๒๕๖๕

วิกฤติการณ์โรคระบาดไข้หวัดนกครั้งนี้ จะเป็นความท้าทายต่ออุตสาหกรรมการผลิตสัตว์ปีกในประเทศไทยอีกครั้งหนึ่ง ท่ามกลางความขาดแคลน และความต้องการเนื้อสัตว์ปีกที่เพิ่มมากขึ้นทั้งในยุโรป และเอเชียตะวันออก การจัดการพื้นฐาน และระบบความปลอดภัยทางชีวภาพเป็นเครื่องมือสำคัญที่จะช่วยให้รอดพ้นจากโรคระบาดนี้ และสร้างโอกาสในการจำหน่ายสินค้าทั้งภายใน และต่างประเทศได้   

เอกสารอ้างอิง

Berkhout N. 2022. New bird flu variants “difficult and riskier”. [Internet]. [Cited 2022 Jan 18]. Available from: https://www.poultryworld.net/Health/Articles/2022/1/New-bird-flu-variants-difficult-and-riskier-842649E/

Graumans K. 2022. Europe faces largest bird flu epidemic ever. [Internet]. [Cited 2022 Jan 4]. Available from: https://www.poultryworld.net/Health/Articles/2022/1/Europe-faces-largest-bird-flu-epidemic-ever-837982E/

Linden J. 2022. Five countries in western Africa battle avian flu. [Internet]. [Cited 2022 Jan 21]. Available from: https://www.wattagnet.com/articles/44342-west-africa-five-countries-battle-avian-flu

McDougal T. 2022. Backyard duck keeper first in UK to contract bird flu. [Internet]. [Cited 2022 Jan 11]. Available from: https://www.poultryworld.net/Health/Articles/2022/1/Backyard-duck-keeper-first-in-the-UK-to-contract-bird-flu-840707E/

ใส่ความเห็น

อีเมลของคุณจะไม่แสดงให้คนอื่นเห็น ช่องข้อมูลจำเป็นถูกทำเครื่องหมาย *